Multidisciplinary Digital Publishing Institute to jedno z największych wydawnictw open-access na świecie. Powstało w 1996 roku w Szwajcarii z inicjatywy Shu-Kun Lina i początkowo koncentrowało się na publikacjach z dziedziny chemii.
Historia MDPI
Z biegiem lat wydawnictwo rozszerzyło swoją działalność na wiele innych dziedzin nauki, stając się jednym z liderów w publikowaniu artykułów naukowych w otwartym dostępie. Obecnie MDPI wydaje ponad 400 czasopism, obejmujących różnorodne obszary badawcze, od nauk ścisłych i technicznych po humanistykę i nauki społeczne.
Szybki rozwój MDPI wynika z kilku czynników, takich jak model publikacji open-access, który przyciąga zarówno autorów, jak i czytelników poszukujących łatwego dostępu do badań naukowych. Ponadto MDPI stosuje tzw. szybki proces recenzji, co sprawia, że artykuły publikowane są znacznie szybciej niż w tradycyjnych czasopismach akademickich. Ta cecha stanowi zarówno zaletę, jak i źródło krytyki, ponieważ rodzi pytania o jakość recenzji i potencjalne zagrożenia związane z publikacją nierzetelnych badań.
System otwartego dostępu i jego konsekwencje
Jednym z najważniejszych aspektów działalności MDPI jest publikowanie artykułów w modelu open-access. Oznacza to, że wszystkie artykuły są dostępne bezpłatnie dla czytelników, a koszty publikacji pokrywane są przez autorów lub instytucje finansujące ich badania. Taki model ułatwia dostęp do wiedzy naukowej, ale jednocześnie może prowadzić do sytuacji, w której wydawnictwo jest bardziej zainteresowane maksymalizacją liczby publikacji niż jakością zamieszczanych badań.
MDPI pobiera opłaty za publikację (tzw. Article Processing Charges – APC), które różnią się w zależności od czasopisma i liczby stron artykułu. Krytycy zwracają uwagę, że wysokie opłaty mogą prowadzić do sytuacji, w której priorytetem staje się liczba opublikowanych prac, a nie ich rzetelność naukowa. Co więcej, pojawiają się obawy, że mniej renomowane ośrodki naukowe mogą korzystać z tego systemu do publikowania słabej jakości badań, które nie przeszłyby rygorystycznej recenzji w bardziej prestiżowych czasopismach.
Kontrowersje wokół jakości recenzji
Jednym z największych zarzutów wobec MDPI jest jakość procesu recenzowania artykułów. Oficjalnie MDPI stosuje system recenzji peer-review, w którym artykuły oceniane są przez niezależnych ekspertów przed publikacją. Jednak pojawiają się doniesienia, że w niektórych przypadkach recenzje są przeprowadzane bardzo szybko i powierzchownie. Średni czas recenzji w MDPI jest znacznie krótszy niż w renomowanych czasopismach akademickich, co budzi wątpliwości co do rzetelności tego procesu.
Wiele osób zwraca uwagę, że w niektórych czasopismach MDPI poziom merytoryczny publikowanych prac jest niespójny – obok wysokiej jakości artykułów naukowych można znaleźć prace, które nie spełniają standardów akademickich. Niektóre uczelnie i instytucje badawcze podjęły decyzję o nieuznawaniu publikacji w MDPI jako równorzędnych z artykułami zamieszczanymi w bardziej renomowanych czasopismach, co stanowi poważny problem dla autorów publikujących w tym wydawnictwie.
Zarzuty o działalność typu predatory publishing
MDPI było kilkukrotnie oskarżane o stosowanie praktyk typowych dla tzw. „drapieżnych wydawnictw” (predatory publishing). Chodzi o model biznesowy, w którym wydawnictwo przyjmuje niemal każde zgłoszenie, pod warunkiem opłacenia opłaty publikacyjnej. W 2014 roku MDPI znalazło się na liście drapieżnych wydawnictw stworzonej przez Jeffrey’a Bealla – bibliotekarza i badacza zajmującego się analizą jakości publikacji naukowych. Choć lista Bealla została później usunięta, a MDPI podjęło kroki w celu poprawy swojego wizerunku, wciąż istnieją głosy podważające jakość recenzji i etykę wydawnictwa.
MDPI broni się przed tymi zarzutami, wskazując, że wiele jego czasopism ma wysokie wskaźniki cytowań i znajduje się w bazach takich jak Scopus czy Web of Science. Ponadto MDPI podkreśla, że stosuje rygorystyczne zasady etyczne i przeprowadza audyty jakości recenzji. Mimo to krytyka wydawnictwa nie ustaje, zwłaszcza w kontekście dynamicznego wzrostu liczby publikowanych artykułów.
Popularność MDPI i jego wpływ na naukę
Mimo kontrowersji MDPI pozostaje jednym z najpopularniejszych wydawnictw wśród naukowców, szczególnie w dziedzinach technicznych, biologicznych i medycznych. Wiele czasopism MDPI ma wysokie wskaźniki cytowań, co sugeruje, że publikowane tam artykuły są szeroko wykorzystywane przez społeczność naukową. Model open-access sprawia, że badania są dostępne dla szerokiego grona odbiorców, co jest szczególnie ważne dla naukowców z krajów rozwijających się, którzy mogą mieć ograniczony dostęp do płatnych zasobów naukowych.
Niektórzy badacze twierdzą, że MDPI stanowi alternatywę dla tradycyjnych wydawnictw akademickich, które stosują wysokie opłaty za dostęp do artykułów i długie procesy recenzji. Inni jednak uważają, że szybkie tempo publikacji i duża liczba artykułów mogą prowadzić do obniżenia standardów naukowych i zalewu literatury niskiej jakości.
Multidisciplinary Digital Publishing Institute to jedno z najbardziej dynamicznie rozwijających się wydawnictw naukowych na świecie. Jego model open-access oraz szybki proces publikacji przyciągają zarówno zwolenników, jak i krytyków. Z jednej strony MDPI umożliwia szybkie udostępnianie wyników badań naukowych szerokiemu gronu odbiorców, z drugiej jednak budzi kontrowersje związane z jakością recenzji i potencjalnym ryzykiem publikowania niskiej jakości prac.
Przyszłość MDPI zależy od dalszego rozwoju standardów recenzji oraz utrzymania wysokiego poziomu publikacji. W miarę jak otwarty dostęp staje się coraz bardziej popularny, MDPI może nadal odgrywać ważną rolę w świecie nauki, pod warunkiem że uda mu się rozwiać wątpliwości dotyczące etyki wydawniczej i jakości publikacji.